ДЗМІТРЫЙ ПУХОЎСКІ, кіраўнік групы жывапісцаў (Магілёў, Беларусь)
Выкладчык Магілёўскай гарадской дзіцячай мастацкай школы

За гэты год мы перажылі шмат цікавага: былі сустрэчы з выдатнымі людзьмі, былі і займальныя лекцыі гісторыкаў па тэме пленэра, былі шматлікія экскурсіі. Мы падарожнічалі з эцюднікамі па месцах, дзе гісторыя пакінула свой ​​след. Як тут не ўспомніць выдатную экскурсію па Гродна, дзе раніцай мы пісалі эцюды, а потым чатыры гадзіны знаёміліся з горадам, слухаючы загадчыка кафедры беларускай культуры і рэгіянальнага турызму Гродзенскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Я.Купалы, знаўцы гісторыі Гродна прафесара Вячаслава Вітальевіча Шведа! Мы былі ў Барысаве, у вёсцы Студзёнка і на Брылёўскім полі, там, дзе пры пераправе бягучай напалеонаўскай арміі праз Бярэзіну здарылася страшная па колькасці загінуўшых катастрофа. 26 лістапада  гэтай падзеібудзе роўна 200 год. Слухаючы нашага Барысаўскага гісторыка Ўладзіміра Ўладзіміравіча Кішчанка, мы быццам сапраўды прысутнічалі ў тым часе і перажывалі на свае вочы гэтыя страшныя падзеі.

Што такое пленэр для мастака? Гэта заўсёды - свята, гэта - радасць. Гэта стан закаханасці, той душэўны рэдкі стан, які, як нішто іншае, найбольш поўна спрыяе раскрыццю творчага патэнцыялу. У гэты час мы як бы скідаем цяжкія ланцугі побыту, сыходзім ад шэрай, якая набіла аскому, штодзённасці і цалкам аддаемся творчасці. Таму - вялікі дзякуй арганізатарам пленэру, што так выдатна забяспечылі наш побыт і стварылі ідэальныя ўмовы для заняткаў мастацтвам.
Наш пленэр быў не толькі міжнародным, - у ім прынялі ўдзел прадстаўнікі мастацкіх устаноў Украіны, Расіі і Беларусі, - але і моладзевым. Студэнты розных курсаў мастацкіх вучэльняў, акадэмій мастацтваў пад кіраўніцтвам вопытных педагогаў рэалізоўвалі свае задумы, займаліся эцюдным жывапісам.
Напэўна, адной з самых успамінаемых  падзей была наша «стаянка» на Бярэзіне. Шасцёра мастакоў «стаялі» з намётамі зусім побач з Брылёўскім полем некалькі дзён. Мы пісалі эцюды, і так здарылася, што ў адзін дзень нам давялося перажыць сапраўдны ўраган, раптам наляцеўшы на наш лагер. Здавалася, што ад шквальнага ветру паваляцца на намёты дрэвы, самі намёты ледзь-ледзь не знесла ў раку. Я думаю, што ніхто з нас яшчэ не перажываў такую ​​буру. Так прыродная стыхія яшчэ раз грозна нагадала нам аб значнасці месца нашай стаянкі. А ў гэты час у Лядах, у мужчынскім манастыры, дзе па благаславенню настаяцеля трое ўдзельнікаў займаліся жывапісам і, па іх расповедах, - на ўсёй тэрыторыі ўдалечыні ад манастыра бушавала непагадзь, а ў саміх Лядах - спакой і цішыня!
Вось такія жывыя зносіны з прыродай, саўдзел у творчасці адзін аднаго падсілкоўвалі кожнага, зараджалі энергіяй і жаданнем дасягнуць новых творчых вяршынь. Назіраючы за зменлівым станам прыроды, мы спрабавалі знайсці, заўважыць і «выцягнуць» на палатно тую запаветную дэталь, тую характэрную рысачку ў пейзажы, дзякуючы якой можна было б раскрыць тэму пленэра, тэму далёкай вайны, якая стала часткай гісторыі нашай краіны. Прычым беларускім удзельнікам было значна лягчэй асвойваць тэму пленэра, бо на працягу амаль года мы колькі разоў сустракаліся ў Творчых майстэрнях, размаўлялі, слухалі лекцыі, стваралі эскізы, у выніку абмеркавання якіх нараджаліся ідэі, канчатковую рэдакцыю якіх можна бачыць тут. Гледачу судзіць, наколькі гэта атрымалася, але мне здаецца, усе мы, удзельнікі пленэру, атрымалі неацэнны досвед у стварэнні карціны, якая мае гістарычную нагрузку, няхай гэта будзе пейзаж або сюжэтная кампазіцыя.
Цяпер нашы працы на выставе, а пленэр, на жаль, стаў мінулым, стаў часткай гісторыі. І гэта сугучна з назвай праекту «Перазоў стагоддзяў ...». Перазоў стагоддзяў ... перазоў часоў ... Зараз нашы эцюды і карціны з гэтага халоднага кастрычніка, як маленькія званочкі перагукаюцца з тым ветлым сонечным жніўнем, ажыўляючы ў нашай памяці падзеі і асобы, месцы і перажыванні. Гісторыя - гэта наша сапраўднае, якое стала менавіта такім, якім яно ёсць, дзякуючы мінуламу. Зразумець сябе - значыць, сярод іншага, - ведаць гісторыю сваёй краіны, гісторыю свайго горада, свайго роду. Гэтаму нас навучыў пленэр.

Да гэтага я не сутыкаўся з пленэрам па гістарычнай тэматыке, раней было проста - вось палатно, вось кусцік пры дарозе - пішы. Тут жа - лавіна інфармацыі, пастаяннае напружанне, памятаеце: «Душа обязана трудиться и день и ночь», пошук ідэі і спосабаў яе рэалізацыі, у агульным - сапраўдная вайна - вайна з самім сабой, са сваёй коснасцю, магчыма, лянотай, апатыяй. Нарадзілася разуменне таго, што ведаць гісторыю сваёй краіны трэба  як сваю ўласную біяграфію. А тэма вайны, якая стала тэмай праекта, звязана не толькі з 200 гадовым юбілеем гэтай, вайна ў гістарычнай памяці застаецца найзырчэйшым, доўга незагойным болем. Вайна нясе за сабой падзеі, якія раскрываюць як вышыні, так і прорвы чалавечага духу. І, на жаль, гісторыя чалавецтва - гэта гісторыя войнаў. Памяць жа, мне здаецца, - гэта адзіны сродак супраць іх паўтарэння. Войны лечацца памяццю. Менавіта таму такога роду праекты патрэбныя, і патрэбныя менавіта маладым мастакам, якія толькі-толькі становяцца на ногі, для таго каб разумець, хто мы такія і стаяць моцна "на сваей зямлi", тым больш, што дух, які панаваў на нашым пленэры, дух творчага гарэння і супрацоўніцтва,  гэтаму спрыяў.

ЛЕАНІД ГОМАНАЎ, сябра адборачнай камісіі пленэра (Мінск, Беларусь)
Сябра Беларускага саюза мастакоў, сябра-карэспандэнт Міжнароднай акадэміі культуры і мастацтваў

Пленэр, прысвечаны падзеям 1812 года, у цэлым атрымаўся. Радуе, што прыехалі маладыя мастакі з розных рэгіёнаў Расіі, Украіны і Беларусі, і на выніковай выставе было шмат цікавых жывапісных і графічных работ. Натуральна, што ў кожнай краіне свой падыход да пластычнага і кампазіцыйнага рашэння, розныя школы, і абмен досведам неацэнны для далейшага развіцця маладых талентаў. Добра, што было напісана шмат эцюдаў, якія раскажуць аб нашай краіне ў іншых землях.

Гісторыя паўтараецца, і атрымаць урокі з мінулага вельмі карысна для тых, хто жыве, а тым больш людзей маладых, бо не так ужо спакойна сёння ў свеце. Тэматычны пленэр паказаў, што маладыя мастакі думаюць пазітыўна, не было ў працах праяў гвалту, міжнацыянальных сварак. Творчасць аб'яднала моладзь розных краін, і гэты станоўчы настрой яны павезлі з сабой дадому.

Пры ацэнцы работ мы выкарыстоўвалі такія крытэрыі, як прафесіяналізм, нестандартнае каларыстычнае і графічнае рашэнне ў раскрыцці тэмы; разыходжанняў у журы практычна не было. Аднак быў цікавы эпізод, калі на папярэднім праглядзе ўдзельніку пленэра студэнту Мінскага мастацкага каледжа імя Глебава Юры Сяргейчыку адзін з членаў журы параіў паправіць дрэвы і выразней зрабіць поле жыта. Другую падказку Юра скарыстаў, а дрэвы пакінуў са зламанымі верхавінамі. Аналізуючы работу, я прыйшоў да высновы, што малады мастак меў рацыю. Зламаныя дрэвы сімвалізуюць зламаныя лёсы салдат па абодва бакі поля бітвы, на якім зараз каласіцца залатое жыта.

МАРЫНА ОСІПАВА, удзельнік праекта (Гомель, Беларусь)
Выкладчыца Гомельскага дзяржаўнага мастацкага каледжа

Працэс выхавання, развіцця і станаўлення мастака немагчымы на «голым месцы». Каб стаць нашчадкамі культурнай і гістарычнай спадчыны, мала вывучыць да іспытаў імёны выбітных людзей, гістарычныя даты і пералік геаграфічных назваў. Уся гэтая інфармацыя, непадмацаваная асабістым досведам суперажывання, з часам сціраецца з памяці; менавіта асабісты досвед судотыку з месцам падзей, досвед асабістых зносін з краязнаўцамі, людзьмі, якія аддалі частку жыцця вывучэнню родных месцаў, ператварае яе ў веданне гісторыі сваёй зямлі. Бо Гісторыя не пустая забава - гэта глеба, якая дапамагае ўсвядоміць сваё месца ў свеце. Акрамя таго, мастаку для прафесійнага росту як паветра неабходна творчая асяроддзе. Асабістыя зносіны, пераемнасць - абавязковыя ўмовы ў практыцы рэалістычнага жывапісу. І першае, і другое знайшло месца ў гэтым унікальным праекце.

Рост над сабой заўсёды цяжкі. Творчыя мукі знаёмыя кожнаму мастаку. Нараджэнне задумы - працяглы працэс, пошук спосабаў яго выразы чароўны і пакутлівы адначасова. Сур'ёзным поспехам большасці ўдзельнікаў пленэра лічу адмову ад спроб прамога ілюстравання падзей той вайны - гераізму бітваў, жахаў адступленняў, дэманстрацый на палатне ахвяр галоднай смерці і холаду. Раскрыццё тэмы пераклічкі часоў адбылося ў адлюстраванні прыгажосці божага свету, чароўнасці жывой зямлі, на якой падзеі войнаў змяняюцца падзеямі міру, яна раскрылася ў перадачы плыні Часу над сведкамі гэтых падзей - дарогамі, палямі, рэкамі: над Брылёўскім полем, Стахоўскі лесам, Екацярынінскім трактам, Барысавам, Бярэзінай і ... Крукаўшчынай.

Кожны з нас, удзельнікаў жнівеньскага пленэра 2012 можа зараз сказаць: я дыхаў паветрам над Бярэзінай, ішоў сваімі нагамі па тым самым шляху «з Еўропы ў Расею», тым самым Екацярынінскім тракце, глядзеў на гэтую зямлю і бачыў падзеі двухсотгадовай даўніны, адчуваў, слухаў і чуў! Да нас прыйшло ўсведамленне таго, што плынь часу бесперапынна, а мір - такое становішча, якое можа абарвацца ў любы момант.

Мой досвед зносін і ўдзелу ў гэтым праекце стаў для мяне шокам. Быць тут і цяпер - жаданне жыць і працаваць, вось мае асабістыя адчуванні. Ёсць разуменне, над чым працаваць, пра што разважаць і ў якім кірунку расці.Семя кінута, яго плён - справа будучыні.

Арганізатарам праекта хочацца сказаць: Дзякуй за дабрыню, за розум, за немітуслівасць. За тое, што прымалі нас такімі, якія мы ёсць. За тое, што мы мяняліся побач з вамі. За тое, што вы ёсць на белым свеце.

АЛЕСЬ ШАЦІЛА, кіраўнік групы скульптараў (Мінск, Беларусь)
Скульптар, выкладчык Беларускага дзяржаўнага універсітэта культуры і мастацтваў

Падобныя праекты актуальныя заўсёды, бо з’яўляюцца часткай «работы над сабой» для іх удзельнікаў. А работа над сабой, з якой творчасць непарыўна звязаная, вельмі важная для любой творчай асобы. Мы сталі багацейшымі, і ў гэтым вялікі сэнс. Багацейшыя досведам, пачуццямі, перажываннямі.

Усе ўдзельнікі групы скульптараў – навучэнцы. Іншымі словамі, людзі, якія яшчэ сазраваюць. І як усё, што сазравае, патрабуе пастаяннага ўважлівага клопату – працы, выхавання. Калі меркаваць па выніках, то з дзесятка ахвотных удзельнічаць у праекце да фініша дайшлі толькі два. Работа ішла няпроста, і, на мой погляд, гістарычная тэматыка для маладых скульптараў не такая звыклая, як можа здацца спачатку.